Een plaag: de buxusmot of buxusrups

Gepubliceerd op 3 september 2015 door Tymo Muus
 
Afgelopen week haalde de buxusmot, onder de naam de buxusrups, het RTL Nieuws. Aanleiding voor dit bericht is het explosieve aantal berichten van rupsen in de tuin van gefrustreerde bewoners in Utrecht, Noord-Brabant en Zuid-Holland. Deze in 2007 in ons land ontdekte soort heeft het voorzien op tuinen en plantsoenen met buxus. Wat is de huidige situatie? Hoe 'serieus' is deze plaag?


Buxusmot op de vlinderstruik in Winschoten (foto: Anita Meis)


Historie
In 2007 werd een vlinder gezien in Boskoop. Meerdere vlinders volgden en al gauw werd duidelijk dat er ook rupsen in ons land aanwezig waren. Uitbraken in Duitsland en elders in Nederland gaven ons te kennen dat deze exoot tot grote populaties kan leiden. De soort komt oorspronkelijk uit Japan en China.
De uitbreiding vond plaats naar Noord-Brabant en het zuiden van Limburg. Ook in België dook de soort op. Het duurde niet lang of ook Frankrijk, Groot-Brittannië en diverse balkanlanden moesten er aan geloven.

Huidige uitbreiding
De soort breidt zich sterk uit in het zuiden van Nederland. Het gaat in zuid Nederland om circa 5 a 10 kilometer per jaar op eigen kracht, maar vlinders duiken ook elders op als zij worden meegevoerd met verkeer en besmette planten. Zo zijn er ook kleine populaties in de omgeving van Winterswijk, Enschede-Losser en Winschoten. Incidenteel komt ze ook voor in Gelderland (omgeving Apeldoorn) en Noord-Holland.
De toename was in de eerste 3 jaar met zo'n 300%, dat is nu gedecimeerd. De soort breidt zich iets trager uit maar daarentegen zijn de aantallen vlinders en rupsen op veel van de bekende Brabantse locaties hetzelfde gebleven of lokaal toegenomen.

2015 is een goed jaar!
De cyclus (ei, rups, pop en vlinder) kan plaatsvinden als de waardplant buxus aanwezig is. De vlinder heeft vrij spel, want respectievelijk 7 op de 10 tuinen bevat buxus. Voor sommige bewoners is buxus plant die de absolute toon zet in een tuin. Na een 2 of 3 generaties per jaar overwintert de soort als rups in een spinsel en als de winter mild is (zoals 2014-2015) dan is er relatief weinig uitval: de meeste rupsen overleven. Dat maakt al dat de soort een goede start maakt in 2015. Het warme weer heeft mogelijk zelfs tot een gedeeltelijke extra generatie geleidt waardoor er meer vlinders verschijnen die voorts weer eitjes leggen. Want, hoe warmer het weer, des te sneller processen verlopen in de rups en hoe sneller een rups klaar is om te verpoppen om vervolgens als vlinder een volgende generatie te laten starten. Geen wonder dus dat Facebook, Twitter en Waarneming.nl overspoeld worden met foto's en waarnemingen van buxusmotten.

Besmetting herkennen
Het zal allereerst opvallen dat er veel blaadjes missen. Struiken worden niet per se bruin, maar vooral kaler. Spinsels verraden de aanwezigheid van de tamelijk fraai gekleurde rupsen. Er zijn overigens ook veel spinnen die webben maken op buxusplanten, wees kritisch.


Vijf veelgestelde vragen over de buxusmot

,,Kunnen we de buxusmot overal verwachten?''
Antwoord: Uiteindelijk is de soort overal te verwachten. Het noorden en midden van het land is voorlopig nog veiliggesteld. Als we de huidige toename bestuderen en deze lijn doortrekken dan valt te verwachten dat de soort al op zijn vroegst in 2025 heel Nederland gekoloniseerd heeft. Dat betekent dan dat u jaarlijks de rupsen op de buxus zal aantreffen, maar ook incidenteel vlinders bij de buitenlamp kunt aantreffen.

,,Hoe kan deze exoot het hier zo goed doen?''
Antwoord: Het Europese klimaat is overeenkomstig met die van Noord-Azië. De soort komt daar in zowel laaglandgebieden voor, ofwel waar het warm is, maar ook in hooggelegen gebieden is de soort in staat om vrieskou te doorstaan. Temperaturen van -10 zijn voor de rupsen 's winters geen probleem. Buxus komt van nature niet in onze vrije natuur voor. Hierdoor is de soort aangewezen op tuinen. Omdat bijna iedereen wel buxus heeft zijn er in dorpen weinig natuurlijke barrières. De landschapsbarrières die er zijn in de vorm van rivieren, bossen en weilanden zorgen er voor dat populaties explosief worden: het blijft een tuinsoort die heel honkvast blijft totdat het voedsel op raakt. In tegenstelling tot andere vlindersoorten legt de vlinder overigens tientallen eitjes en het zijn ook nog eens sociale rupsen: de soort staat het toe dat meerdere rupsen op één plant kunnen leven. Krachtige vijanden kent de soort hier nog niet.

,,Is de soort schadelijk voor buxus?''
Antwoord: Ja, het is een zeer schadelijke soort die buxus volledig aantast. De buxus kan zich herstellen naar mate van geringe aantasting, het probleem is echter dat de buxusmot haar waardplant geen tijd geeft om zich te herstellen. De soort is overigens vooral schadelijk voor de algemene Buxus sempervirens, de andere soorten Buxus worden minder snel aangevallen, hoewel er zeker tal van uitzonderingen van bekend zijn.

,,Hoe kan ik de soort bestrijden?"
Antwoord: Moeilijk, een tuineigenaar met een voorliefde voor buxus die zal moeten begrijpen dat het vervangen van planten door nieuwe planten òf het bestrijden van rupsen een tijdelijke oplossing is. Het inzetten van bestrijdingsmiddelen leidt bovendien tot ecologische onrust en schade waarbij ook klappen uitdeelt aan andere (vanuit de menselijke optiek gunstige) insectenpopulaties. De meest rigoureuze oplossing is het vervangen van buxus door een alternatieve plant, iets wat moeilijk te accepteren is voor iemand die meerdere jaren gewend is geraakt aan een met deze plant ingerichte tuin.

,,Welke alternatieven zijn er voor buxus?''
Antwoord: Er zijn tal van planten die soortgelijke eigenschappen hebben. Denk aan struikkamperfoelie (Lonicera), winterharde liguster (Ligustrum), kleine hulstachtigen (Ilex), aardbeiachtige struiken (Potentilla fruticosa) maar op het oog zijn ook vogelkers, rozemarijn en lavendel prachtige planten. Men kiest vooral voor buxus als heester omdat het wintergroen is, sterk en goed naar te snoeien naar wens. Deze alternatieven zijn overigens beter voor de natuur in uw tuin. De planten zijn een goede nectarbron en de bloeiwijzen zijn gebruikelijk aangenaam voor het oog. De buxusmot plaag is vanuit biologisch oogpunt nog niet eens zo slecht voor de Nederlandse "natuur".



Een bijna verpoppende rups van de buxusmot (foto: Huig Bouter)




Categorie: Overig | Terug naar nieuwsoverzicht | Ouder | Nieuwer


 
 
 
  © All content copyright www.microlepidoptera.nl and allied photographers.