Valkruidvlinder: situatie kritiek

Gepubliceerd op 19 mei 2019 door Beheer
 

Het vraatspoor van de valkruidvlinder in het voorjaar, waarbij de rupsen een soort holtes (bladmijnen) in het blad vreten. Het monitoren van de vlinder kan het beste als naar de rupsen wordt gezocht (foto: Tymo Muus).

De valkruidvlinder (ook wel valkruidmineermot) is een microvlinder die leeft op valkruid. De vlinder en de voedselplant worden ernstig bedreigd in Nederland. De situatie van deze vlinder is mogelijk net zo kritiek als die van het veenbesblauwtje en de kleine heivlinder, alleen gaat het dan om een nachtvlinder. Van dagvlinders weten we nou eenmaal meer, omdat een grote vlinder toch meer los maakt dan een kleine nachtvlinder die zich overdag nauwelijks laat zien. Onderzoek wijst uit: het is er nu op, of eronder, voor de valkruidvlinder.


Einde vorige eeuw: van acht naar vijf vindplaatsen
In de jaren '90 hebben onderzoekers van Naturalis, Erik van Nieukerken en Sjaak Koster, ontdekt dat op enkele plaatsen waar valkruid zich bevond, rupsen van de valkruidvlinder te vinden waren. Voor die tijd werd er nauwelijks meer naar de soort uitgekeken omdat men eigenlijk al leefde in de veronderstelling dat de vlindersoort zou zijn verdwenen. Omstreeks 1993 werden op nog zeven plaatsen in Nederland exemplaren van de valkruidvlinder gevonden. Eén achtste locatie bevatten slechts één plant met vraatsporen. Omstreeks 1998 waren er nog maar vijf plaatsen in Nederland over waar valkruiden met rupsen zich bevonden. Valkruid was hier óf verdwenen, of de populaties met rupsen was door de jaren heen weggemaaid. In 2007 was de laatste keer dat de valkruidvlinder werd waargenomen.

Situatie van nu: twee vindplaatsen over
Hobby-vlinderaar Ben van As besloot in 2016 nog één keer de in de jaren '90 door Naturalis bezochte vindplaatsen te bezoeken en intensief alle planten te controleren op rupsen. De rupsen bevinden zich in zogenaamde bladmijnen, een soort holtes in het blad. Ben bezocht tien groeiplaatsen met valkruid. Op een drietal vindplaatsen was valkruid volledig verdwenen. Er waren in 2017 nog twee locaties met rupsen van de valkruidvlinder over: bij Gasselte en Tynaarlo. Locaties die hemelsbreed iets meer dan 15km uit elkaar liggen.
De locatie bij Tynaarlo was precies één jaar geleden goed voor maar zo'n 15 rupsen, de locatie bij Gasselte voor 27 rupsen. Het feit dat valkruid op zoveel plekken nog steeds kan verdwijnen staat haaks op het nationale en internationale beleid om valkruid te beschermen; de plant geniet namelijk een beschermde status.


De gedecimeerde populatie van de valkruidvlinder, na ingrijpend beheer. Herstel is nog steeds mogelijk, maar situatie is nog steeds kritiek (foto: Tymo Muus).

Een goede impuls!

In 2017 werd een vrijwilligersinitiatief gestart om de valkruidvlinder te beschermen. Landschapsbeheer Drenthe heeft (na ruggespraak met ProRail) een plan tot uitvoering gebracht om de populatie van de valkruidvlinder bij Tynaarlo te beschermen. Tijdens een bezoek in het najaar van 2018 door Tymo Muus werden zo'n 60 vraatsporen op de bladeren van valkruid gevonden, wat echter niet veel zegt omdat de rupsen meerdere vraatsporen maken. Landschapsbeheer Drenthe heeft het gebiedsbeheer aangepast om opslag en concurrerende vegetatie te verwijderen. Een cruciale actie daarbij is het aanpassen van een maaibeleid, waarbij de plantrozetten - en daarmee de overwinterende rupsen - gespaard blijven. Het goede nieuws is: dit jaar werden er 39 rupsen gevonden, vorig jaar waren dat er "slechts" 15! Het voorzichtige bewijs, dat aangepast beheer goed uit kan pakken.
Naast het menselijke handelen om beheer te verbeteren, blijft er nog de grote bedreiging voor het valkruid in de vorm van langdurige droogtes en de afname van de genetische diversiteit binnen de al zo geïsoleerde valkruidpopulaties.

De tweede locatie kende echter dit voorjaar een forse daling van het aantal rupsen, doordat ten behoeve van het valkruid grote delen vegetatie laag is gemaaid en de toplaag van een aanzienlijk groot oppervlak is verwijderd. Hier werden nog maar 17 rupsen waargenomen, ten opzichte van de 27 rupsen vóór de ingreep. Zo wisselen vooruitgang en tegenslag elkaar af bij de valkruidvlinder. De situatie blijft nog altijd kritiek: want als alle rupsen het tot vlinder maken...dan vliegen er de zomer nog "maar" een vijftigtal vlindertjes van de valkruidvlinder in Nederland rond.


Categorie: Project | Terug naar nieuwsoverzicht | Ouder | Nieuwer


 
 
 
  © All content copyright www.microlepidoptera.nl and allied photographers.